စာ​ပေမှတ်တိုင်များ​ကို ဖြတ်သန်း​ခြင်း​

အဲချင်း​ခြေရာ ကြိုး​ကြာ​ခြေရာ

[ ၁ ]
" ​တောင်ပုပ္ပါး​နှင့်​ စကား​ပွင့်​အဲချင်း​၊​ အချင်း​ငယ်လည်း​ ​ခေါ်​သော ​ရှေး​ပုဂံ​ရေး​ကို ပြဆိုချက် " ဟု ​ခေါင်း​တပ်လျက်
" ပုပ္ပါး​တောင်သည်၊​ ​ရွှေ​တောင်တည့်​လေ
​ရွှေ​တောင်ပတ်ကုံး​၊​ စကား​ပင်နှင့်​ ပန်း​ပင်ဖုံး​
​တောင်လုံး​ ရနံ့​ကြိုင်စွ​လေ " အစချီ​သော အဲချင်း​(အချင်း​ငယ်)ကို ကဗျာဗန္ဓသာရကျမ်း​တွင် ပြထား​သည်။ ထိုအ​ထောက် အထား​အရ ' အဲချင်း​ ' ဟူ​သော ကဗျာမျိုး​သည် ပုဂံ​ခေတ်တွင် စတင်​ပေါ်​ပေါက်​နေပြီဟု ယူဆနိုင်သည်။

[ ၂ ]
" ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ၊​ အသက် (၁၀) နှစ်အရွယ်က ဖြုတ်ချည်း​ဆို၊​ မိ​ကျောင်း​၊​ ချည်​ချောင်း​၊​ ​စောင်း​၊​ ​အောင်း​၊​ တီး​လုံး​ စည်း​ချက်ကိုက် အဲရိုး​၊​ အချင်း​နှင့်​ အချင်း​ငယ် လည်း​ ​ခေါ်ဆိုသည်ကို ပြဆိုချက် "
ဟု​ခေါင်း​တပ်လျက် ...
" အိုဘဲ့​ဘယ်၊​ အိုဘဲ့​ သမီး​တော်၊​ ထင်​ပေါ်ဘုန်း​ပျံ့​သင်း​။
" အိုဘဲ့​ဘယ်၊​ အိုဘဲ့​ သမီး​တော်၊​ နတ်​သော်ပုံမယွင်း​။
" အိုဘဲ့​ဘယ်၊​ အိုဘဲ့​ သမီး​တော်၊​ စ​န္ဒော် လနှယ်ဝင်း​

ဟူ​သော အဲရိုး​ (အချင်း​၊​ အချင်း​ငယ်) (ဒုတိယမင်း​ခေါင်၏ သမီး​တော် သုံး​ပါး​ကို ဖွဲ့​သောအဲ) ကိုလည်း​ ကဗျာဗန္ဓသာရကျမ်း​ တွင် ​ဖော်ပြထား​သည်။ ထို အ​ထောက်အထား​အရ ထိုကဗျာမျိုး​သည် အင်း​ဝ​ခေတ်တွင်လည်း​ ဆက်လက်ထွန်း​ကား​လျက်ရှိ​ကြောင်း​ ​တွေ့​ရ​လေသည်။

[ ၃ ]
' အဲ ' ဟူ​သော အသုံး​အနှုန်း​ကို အင်း​ဝ​ခေတ်၊​ ​တောင်ငူ​ခေတ် စာ​ပေများ​၌ တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် ​တွေ့​ရသည်။ ထို​ခေတ် တို့​တွင် အဲများ​ တွင်ကျယ်​ခေတ်စား​နေ​ကြောင်း​ ​အောက်ပါသာဓကများ​အရ သိနိုင်သည်။
- အံ့​အဲမနိုင်၊​ အဆိုင်ဆိုင်လျှင်၊​ အဲတိုင်အံခဲ၊​ အဲ​ထောက်သံနှင့်​၊​ ခုန်ပျံတန်း​တက်။ (သံဝရပျို့​၊​ ၁၆၈)
- သာကွင်း​ကိုင်လျက်၊​ ​ထောက်မြိုင်အဲအန်၊​ သံမှန်မဆိတ်။ (ဘုံခန်း​ပျို့​ ၊​ ၄၅)
- မင်း​နွေအခါ ​နေ့​လည်ပြကြီး​ထက်​နေစဉ် ဝါး​ဖောင်ခ​ပေါင်း​တွင် ​မျောလတ်တည်း​။ ​ဖောင်သမား​တို့​ အဲထူး​သည်ကို ကြား​၍ ဟယ်လုလင်တို့​၊​ သင်တို့​ဓား​ကို ယူ​ချေဟူ၍ ယူ​စေ​လေ၏။
(​တောင်ငူရာဇဝင်၊​ မင်း​ငယ်​ကျော်ထင်အ​ကြောင်း​)
- တံပိုး​ခရာ၊​ ကျာကျာကျူး​ဧ၊​ သံ​လေး​ဒုံမင်း​၊​ အဲလင်ကွင်း​နှင့်​။
- (မင်း​ရဲ​ကျော်စွာစုန်ဧချင်း​ ၊​ ၄၅)
- ​မွေ​တော်​ပေါင်း​ကို၊​ ပျံ့​လှောင်း​ကြိုင်ရွှင်း​၊​ အဲသီချင်း​နှင့်​။
(​ဇေယျရ န္တမိတ်၊​ ခုနစ်​ခွေလျှင်ချီရတု)
ဤသာဓကများ​အရ အင်း​ဝ​ခေတ်၊​ ​တောင်ငူ​ခေတ်တို့​တွင် အဲများ​တွင်ကျယ် ​ခေတ်စား​နေ​ကြောင်း​ ထင်ရှား​သည်။ ' အဲသီချင်း​၊​ အဲအန်၊​ အဲတိုင်၊​ အခြံ၊​ အဲ​ထောက်၊​ အဲထူး​ ' ဟူ​သော အသုံး​များ​က အထင်အရှား​ သက်​သေပြ​နေသည်။

[ ၄ ]
သို့​သော်
အင်း​ဝ​ခေတ်၊​ ​တောင်ငူ​ခေတ် တို့​တွင် ' အဲ ' နှင့်​ပတ်သက်​သော အသုံး​အနှုန်း​များ​ ထိုမျှတွင်ကျယ်​နေပါလျှက် ​ရှေ့​တွင် ပြခဲ့​သော ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ၏ အဲရိုး​ (၃)ပိုဒ်မှလွဲ၍ ထို​ခေတ် (၂)​ခေတ်စလုံး​တွင် အခြား​ အဲချင်း​တစ်ပုဒ်တစ်​လေမျှ မ​တွေ့​ရပါ။ အဘယ်​ကြောင့်​ပါနည်း​။
ထို​ခေတ်တို့​တွင် ပျို့​၊​ ​မော်ကွန်း​၊​ ဧချင်း​၊​ ရတု စသည့်​ အခြား​ကဗျာ အမျိုး​အစား​များ​ အထင်အရှား​ရှိသကဲ့​သို့​ အဲချင်း​ ဆို​သော ကဗျာမျိုး​သည်လည်း​ အထင်အရှား​ ရှိရမည်သာ။ ပြခဲ့​သော အ​ထောက်အထား​များ​အရ ပွဲလမ်း​သဘင်များ​တွင် ​ရေပန်း​စား​သော ကဗျာမျိုး​ဖြစ်သည့်​ ' အဲချင်း​ ' သည် စာကိုယ်များ​ ရှာမ​တွေ့​ရ​လောက်​အောင် ​ပျောက်ကွယ်မ​နေတန်ပါ။
သို့​ဖြစ်ပါလျက် ထို​ခေတ်များ​မှ အဲချင်း​များ​ကို အဘယ့်​ကြောင့်​ ယခုမ​တွေ့​ရပါသနည်း​။

[ ၅ ]
​ညောင်ရမ်း​ခေတ်တွင်ကား​ အဲချင်း​များ​ကို အထင်အရှား​ ​တွေ့​ရသည်။ ဝန်ကြီး​ပ​ဒေသရာဇာ၏ မင်း​သံ၊​ မိဖုရား​သံ အဲများ​၊​ လပအဲများ​၊​ နတ်သံအမြျား​ စသည်တို့​ကို ​တွေ့​ရသည်။ ဆီသည်ရွာစား​ ဦး​အောင်ကြီး​ဟု လူသိများ​သော ​မောင်ရည်၏ အဲများ​လည်း​ ရှိသည်။ ကုန်း​ဘောင်​ခေတ်တွင်လည်း​ ' အဲ​မောင်ယာ ' ဟု ထင်ရှား​သော ဦး​ယာ၊​ ​မောင်ထွား​၊​ မယ်​ခွေ တို့​၏ အဲချင်း​များ​ကို အထင်အရှား​ ​တွေ့​ရသည်။
​ညောင်ရမ်း​ခေတ် မတိုင်မီက အဲချင်း​များ​မှာ အစ​ပျောက်​နေသကဲ့​သို့​ ရှိသည်။ စာ​ပေကွင်း​ဆက် ပြတ်​နေသကဲ့​သို့​ ရှိသည်။

[ ၆ ]
တစ်​နေ့​တွင် ထိုကွင်း​ဆက်ကို ဆက်စပ်​ပေး​သည့်​ အဆိုအမိန့်​တစ်ခုကို ​လေ့​လာခွင့်​ကြံုရပါသည်။ အခြား​မဟုတ်ပါ။ ဆရာ ဦး​မြင့်​ကြည် (ယခု မြန်မာစာအဖွဲ့​ဝင်) ၏ ' မြန်မာ့​တေး​ဂီတ အနုစာ​ပေသမိုင်း​ ' ကို ​လေ့​လာခွင့်​ ကြံုရပြီး​ ဆရာ့​အဆိုအမိန့်​ကို မှတ်သား​ရခြင်း​ ဖြစ်ပါသည်။
ဆရာသည် ထိုကျမ်း​ကို ၁၉၆၀ ပြည့်​နှစ်တွင် ပြုစုပြီး​ မဟာဝိဇ္ဇာဘွဲ့​အတွက် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်သို့​ တင်သွင်း​ခဲ့​ခြင်း​ ဖြစ်ပါသည်။ ထိုကျမ်း​ကို ​လေ့​လာလိုက်ရ​သောအခါ အဲချင်း​နှင့်​ ပတ်သက်၍ မရှင်း​မလင်း​ ဖြစ်​နေ​သော အချက်များ​ ရှင်း​လင်း​သွား​ ပါသည်။ ကွင်း​ဆက်ပြတ်သကဲ့​သို့​ ဖြစ်​နေ​သော အင်း​ဝ​ခေတ်၊​ ​တောင်ငူ​ခေတ် အဲချင်း​များ​ ကွင်း​ဆက်သည် ထင်ရှား​လာရပါသည်။
ဆရာက ' ကြိုး​သီချင်း​ ' အ​ကြောင်း​ကို ရှင်း​လင်း​ဖွဲ့​ဆိုရာတွင် ' ကြိုး​ ' များ​ကိုမူလက ' အချင်း​ရိုး​၊​ အဲချင်း​ ' ဟု​ခေါ်ကြ​ကြောင်း​ ​တောင်ပုပ္ပါး​စကား​ပွင့်​ အဲချင်း​သည် ကြိုး​အမျိုး​အစား​ဝင်​သော ကြိုး​သီချင်း​ ​ရှေး​ပြေး​ဖြစ်​ကြောင်း​ ရှင်း​ပြပြီး​ ​ရှေး​ဦး​ပေါ်​ပေါက်လာ​သော ကြိုး​သီချင်း​များ​သည် ​တောင်ပုပ္ပါး​စကား​ပွင့်​ အဲချင်း​ဖွဲ့​နည်း​အတိုင်း​ ဖြစ်​ကြောင်း​ သာဓက ​ဆောင်ပြထား​ပါသည်။
​တောင်ပုပ္ပါး​စကား​ပွင့်​ အဲချင်း​မှ " ပုပ္ပါး​တောင်သည် ​ရွှေ​တောင်တည့်​လေ " အစချီအဖွဲ့​နှင့်​ ' ခြ​င်္သေ့​မင်း​ ​ရွှေဂူဝင်(ကြိုး​) ' မှ " ​ဟေဝန္တာသာလှ​လေ၊​ ​ဟေဝန္တာသာလှ​လေ၊​ ​ဟေဝန္တာငယ်မှာ ငါသာ​ကျော်ဟိုး​၊​ သိမ်း​အုပ်စိုး​လေ သိမ်း​အုပ်စိုး​၊​ ရန်မျိုး​ မပြလှာဝံ့​လေ " ဟူ​သောအဖွဲ့​ ' ငါး​ကြင်း​ ​ရေဆန်(ကြိုး​) ' မှ " ​ရေသီတာ သာလှ​လေ၊​ ​ရေသီတာ သာလှ​လေ၊​ ​ရေသီတာငယ်မှာ ​ကြေညာဆန်သွား​၊​ ငါး​ကြင်း​ ငါး​ကြင်း​သား​၊​ ​ပျော်ပါး​ငယ်​နေရာ ငတုံး​တာ၊​ တံငါမုဆိုး​၊​ ​ငွေသဲပြင်ငယ်မှာ တိတ်တိတ်ကယ်စိုး​လို့​လေ " စ​သော အဖွဲ့​တို့​ ဖွဲ့​ပုံ ဖွဲ့​နည်း​ တူပုံကို ယှဉ်ပြထား​ပါသည်။
ဤကြိုး​များ​ ​ပေါ်​ပေါက်ပြီး​နောက် ​နောက်ပိုင်း​ကြိုး​များ​ အချပုံစံ ​ပြောင်း​လာကြ​ကြောင်း​၊​ ' ငါး​သံလည်ကြိုး​ ' တွင် ' နီး​ပင်သာနီး​လို့​ ​မောင်မင်း​ ကြိုက်​တော်မူ​လေတည့်​မှ ​မောင်မင်း​ကြိုက်​တော်မူ ' ဟူ၍ ' ​လေတည့်​မှ ' နှစ်​ကျော့​ပြန်ချ​သော အချပုံစံမျိုး​ ဖြစ်လာ​ကြောင်း​။ ​နောက်ပိုင်း​ကြိုး​များ​ကိုလည်း​ ထိုချနည်း​အတိုင်း​ ချ​ကြောင်း​ ရှင်း​ပြထား​ပါသည်။
အင်း​ဝ​ခေတ်၊​ ​တောင်ငူ​ခေတ်တို့​တွင် ' အဲ ' အသုံး​တွင်ကျယ်ပုံနှင့်​ ပတ်သက်သည့်​ အဆိုအမိန့်​ကိုလည်း​ ​တွေ့​ရပါသည်။ စကား​ပွင့်​အဲချင်း​ကို ​ထောက်၍ ကြိုး​သီချင်း​သည် ပုဂံ​ခေတ်​လောက်ကပင် စတင်​ပေါ်​ပေါက်ခဲ့​သည်ဟု ဆိုနိုင်​ကြောင်း​၊​ အင်း​ဝ​ခေတ်တွင် ကြိုး​သီချင်း​များ​ ကြီး​ပွား​လာ​ကြောင်း​၊​ အင်း​ဝ​ခေတ် တစ်​ခေတ်လုံး​ ' ကြိုး​ ' ဟုမ​ခေါ်ဘဲ ' သီချင်း​၊​ အချင်း​၊​ အဲချင်း​၊​ အဲအန် ' ဟူ၍သာ ​တွေ့​ရ​ကြောင်း​ မိန့်​ဆိုထား​ခြင်း​ ဖြစ်သည်။ ထိုအဆိုအမိန့်​အရ အင်း​ဝ​ခေတ် စာ​ပေများ​တွင် ​တွေ့​ရ​သော ' အဲ ' များ​မှာ ကြိုး​သီချင်း​ သီဆိုတီး​မှုတ်မှုကို ရည်ညွှန်း​သော စကား​များ​ဖြစ်​ကြောင်း​ ကွဲပြား​သွား​ရပါသည်။
' ကြိုး​ ' ဟူ​သော အသုံး​ကိုမူ ကုန်း​ဘောင်​ခေတ်ကာလကျမှ ထင်ထင်ရှား​ရှား​ ​တွေ့​ရ​ကြောင်း​ ထိုကျမ်း​တွင် မိန့်​ဆိုထား​ပါ သည်။ ' ​တေး​တျာကြိုး​ဘွဲ့​၊​ ဖွဲ့​နွဲ့​သီကုံး​ ' ဟူ​သော ​ငွေ​တောင်ရကန်အဖွဲ့​အရ သိရ​ကြောင်း​လည်း​ သာဓက ​ဆောင်ထား​ပါသည်။ ​ရှေး​က ကြိုး​သီချင်း​များ​ကို ​စောင်း​၊​ မိ​ကျောင်း​၊​ ​အောင်း​ စသည့်​ ကြိုး​တပ်တူရိယာများ​ဖြင့်​ တီး​မှုတ်ကြသည်။ ​တောင်ငူ၊​ ​ညောင်ရမ်း​ခေတ် တို့​တွင် ပတ်ဆိုင်း​များ​ ​ခေတ်စား​လာ၍ ပတ်သီချင်း​များ​ ​ပေါ်လာသည်။ (ပ​ဒေသရာဇ်၏ အဲချင်း​များ​ကဲ့​သို့​) အဲချင်း​ဟူ​သော ကဗျာ တစ်မျိုး​လည်း​ ​ပေါ်လာသည်။ သို့​ဖြစ်၍ ​ရှေး​က ကြိုး​သီချင်း​များ​ကို အဲချင်း​နှင့်​ မ​ရော​ထွေး​အောင် ပတ်သီချင်း​နှင့်​လည်း​ ကွဲပြား​အောင် အမည်မှည့်​ရာ၌ ကြိုး​တူရိယာကို အသား​ပေး​၍ တီး​ရ​သော သီချင်း​ဖြစ်​သော​ကြောင့်​ လည်း​ကောင်း​၊​ မြန်မာမူရင်း​ တူရိယာဖြစ်​သော ​စောင်း​ကိုသင်လျှင် ​စောင်း​ကြိုး​၏ သဘာဝကို ထိုသီချင်း​များ​ဖြင့်​ စတင်​လေ့​လာရ​သော​ကြောင့်​ လည်း​ကောင်း​ ကြိုး​သီချင်း​ဟူ​သော အမည်သည် ​ပေါ်​ပေါက်လာရ​ကြောင်း​ ထိုကျမ်း​တွင် ​ခြေ​ခြေမြစ်မြစ် သုံး​သပ် မိန့်​ဆိုထား​ပါသည်။

[ ၇ ]
ကုန်း​ဘောင်​ခေတ်တွင် မုံ​ရွေး​ဇေတဝန်ဆရာ​တော် စု​ဆောင်း​ပြုစု​သော ဟာသဇဝနိကဉာဏမဥ္စရီကျမ်း​ (မုံ​ရွေး​မဟာဂီတ ကျမ်း​) ၌ သီချင်း​ပေါင်း​ (၃၀၀)​ကျော်ကို စု​ဆောင်း​ဖော်ပြထား​ရာ ' အခြင်း​ ' အမည်ခံသီချင်း​ အ​မြောက်အများ​ ပါဝင်ပါသည်။
" ​ရွှေပလ္လင်​အောက်၊​ ​ရွှေပလ္လင်တက်၊​ ​ရွှေပလ္လင်သက်၊​ ​ဗောဓိရွက်သံ၊​ င​ပြေတက်သက်၊​ ငှက်ကြီး​စာခွံ့​ " စသည်ဖြင့်​ စိတ်ဝင်စား​ဖွယ် အမည်အမျိုး​မျိုး​ ​တွေ့​ရပါသည်။ ပုစဉ်း​တောင်သံကြိုး​ဟု ​ခေါ်​သော ' တံတျာ ​တေရှင် ' ကိုလည်း​ ပုစဉ်း​တောင်သံခြင်း​ ဟူ​သော အမည်ဖြင့်​တွေ့​ရပါသည်။
" ​ရှေး​ဟောင်း​ စာ​ပေသု​တေသီတစ်ဦး​ " ၏ ' စာ​ပေဂီတနှင့်​ ဝန်ကြီး​ပ​ဒေသရာဇာ ' စာအုပ်တွင်လည်း​ ​ရှေး​ကအဲချင်း​ဟူသည် ကြိုး​ပင်ဖြစ်​ကြောင်း​ ဆိုထား​ပါသည်။ ဝန်ကြီး​ပ​ဒေသရာဇာ၏ အဲချင်း​ကြိုး​များ​ ​ဖော်ပြထား​သည်ကိုလည်း​ ​တွေ့​ရပါသည်။ " စီတြဂီဝါ ခိုမင်း​ အဲချင်း​ကြိုး​၊​ ဂဠုန်မင်း​တောင်သံ အဲချင်း​ကြိုး​၊​ ခါမင်း​ အဲချင်း​ကြိုး​၊​ ငုံမင်း​၊​ အဲချင်း​ကြိုး​ " ဟူ​သော အမည်များ​ကိုလည်း​ ​တွေ့​ရပါသည်။
ပုဂံ​ခေတ်မှ ​တောင်ငူ​ခေတ်အထိ ​ပေါ်​ပေါက်ခဲ့​သော ' အဲ၊​ အဲရိုး​၊​ အဲချင်း​၊​ အချင်း​ငယ်၊​ အချင်း​ ' ဟူ၍ အမည်အမျိုး​မျိုး​ ​ခေါ်သည့်​ ​တေး​ကဗျာများ​သည် ကြိုး​သီချင်း​များ​ပင် ဖြစ်​ကြောင်း​ ထင်ရှား​သိသာပါပြီ။ ​ညောင်ရမ်း​ခေတ်တွင် စတင်​ပေါ်​ပေါက်​သော ပ​ဒေသရာဇာ၏ အဲချင်း​များ​ကစ၍ ကုန်း​ဘောင်​ခေတ်အထိ ​ပေါ်ထွန်း​သော အဲချင်း​များ​သည် အင်း​ဝ​ခေတ်၊​ ​တောင်ငူ​ခေတ်တို့​မှ အဲချင်း​ များ​နှင့်​ မတူ​ကြောင်း​၊​ အင်း​ဝ၊​ ​တောင်ငူ​ခေတ်တို့​တွင် ​တွေ့​ရ​သော ' အဲ ' ဟူသည့်​ အသုံး​အနှုန်း​မှာ ကြိုး​သီချင်း​များ​ကို ဆိုလိုခြင်း​ ဖြစ်​ကြောင်း​လည်း​ ထင်ရှား​သိသာပါပြီ။

[ ၈ ]
သို့​ဆိုလျှင်
အင်း​ဝ၊​ ​တောင်ငူ​ခေတ်တို့​တွင် ' အဲ ' များ​ရှိပါသည်။ ​ပျောက်ကွယ်သွား​ခြင်း​ မဟုတ်ပါ။ ​ညောင်ရမ်း​ခေတ်​ပေါ် အဲချင်း​များ​ နှင့်​ ဖွဲ့​ပုံချင်း​မတူသည့်​အတွက် အင်း​ဝ၊​ ​တောင်ငူ​ခေတ် အဲများ​ကို မမြင်သာဘဲ ​ပျောက်ကွယ်​နေသကဲ့​သို့​ ထင်ရခြင်း​ ဖြစ်ပါသည်။ ​နောက်ပိုင်း​တွင် ' ကြိုး​ ' ဟု အမည်သစ် တွင်သွား​သည့်​အတွက် အဲကို အဲမှန်း​မသိ ဖြစ်သည်ဟုလည်း​ ဆိုနိုင်ပါသည်။
သု​တေသီတို့​၏ စူး​စမ်း​ထုတ်​ဖော်ချက်​ကြောင့်​ စာ​ပေပြဿနာတစ်ရပ် ရှင်း​လင်း​သွား​သည် သာဓကတစ်ခု ဖြစ်ပါသည်။

ချယ်ရီမဂ္ဂဇင်း​၊​
အမှတ် ၄၃ ၊​ ၁၉၉၈ ။