ငါးရာ့ငါးဆယ်
ငါးရာ့ငါးဆယ်
ငါးရာ့ငါးဆယ်သည် ဂေါတမဘုရားရှင် ဘုရားမဖြစ်မီ အတိတ်ဘဝ ဖြစ်တော်စဉ် ဇာတ်ဝတ္ထုများကို ရည်ညွှန်း ခေါ်ဝေါ်သော ဝေါဟာရဖြစ်သည်။ ပါဠိစာပေတွင် ထိုဖြစ်တော်စဉ်များကို ဇာတက ဟုခေါ်သည်။ ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓစာပေ ဖြစ်သော ပိဋကတ် သုံးပုံကို ဝိနယပိဋက (ဝိနည်း)၊ သုတ္တန္တပိဋက (သုတ်)၊ အဘိဓမ္မ ပိဋက (အဘိဓမ္မာ)ဟု သုံးပိုင်းပိုင်းခြားထားပြီး သုတ္တန္တ ပိဋကကို ဒီဃနိကာယ၊ မဇ္ဈိမနိကာယ၊ သံယုတ္တနိကာယ၊ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ၊ ခုဒ္ဒကနိကာယ ဟူ၍ နိကာယ(နိကာယ်)ခေါ် အစုငါးစု ထပ်မံပိုင်းခြားထားရာ ဇာတကသည် ခုဒ္ဒက နိကာယ အပါအဝင် ကျမ်း (၁၅)ကျမ်းအနက် (၁၀)ခုမြောက် ကျမ်းဖြစ်သည်။
ဇာတကတွင် ဘုရားရှင်ဖြစ်တော်စဉ် ဇာတ်ဝတ္ထုပေါင်း (၅၄၇)ဇာတ်ပါသည်။ မှတ်သားရလွယ်အောင် (၃)ဇာတ်ဖြည့်၍ ငါးရာ့ငါးဆယ်ဟု အစဉ်အဆက် ခေါ်ခဲ့ကြခြင်းဖြစ်ကြောင်း အဆိုရှိသည်။ ထိုဇာတ်ဝတ္ထုများကို ပါဝင်သည့် ဂါထာအရေအတွက်အရ တစ်ဂါထာပါဝင်သော ဇာတ်များကို ဧကနိပါတ၊ နှစ်ဂါထာပါဝင်သော ဇာတ်များကို ဒုကနိပါတ၊ သုံးဂါထာပါဝင်သော ဇာတ်များကို တိကနိပါတ စသည်ဖြင့် နိပါတ (နိပါတ်)ခေါ် အစုပေါင်း ၂၂ စု ထပ်မံခွဲခြားထားသည်။ ထို (၅၄၇)ဇာတ်မှ နောက်ဆုံး (၁၀)ဇာတ်မှာမူ ဂါထာရေတွက်များပြားပြီး ဇာတ်လည်းရှည်လျားသည်။ ထိုဇာတ်များကို မဟာနိပါတ (မဟာနိပါတ်)ဟု သတ်မှတ်စုစည်းထားသည်။ ဇာတ်ကြီးဆယ်ဘွဲ့ဟု ထင်ရှားသော ဇာတ်များဖြစ်သည်။ (ဇာတ်ကြီးဆယ်ဘွဲ့သည် ငါးရာ့ငါးဆယ်နှင့် သီးခြားမဟုတ်ဘဲ ငါးရာ့ငါးဆယ် ထဲတွင် အကျံုးဝင်ကြောင်း သိနိုင်သည်။)
ဇာတကသည် မူလက ဂါထာသက်သက်မျှသာဖြစ်ပြီး ဂါထာ ၉၀၀၀ ကျော်ပါဝင်သည်။ ဘုရားရှင်၏ ရှေးဖြစ် နောက်ကြောင်း ဇာတ်လမ်းများ မပါဝင်ပေ။ နောက်ပိုင်းတွင် ထိုဂါထာများကို အခြေပြု၍ သင့်လျော်သော နောက်ခံဇာတ်လမ်းဖွဲ့ ထားသော ကျမ်းပေါ်ပေါက်လာသည်။ ထိုကျမ်းကို ဇာတကဋ္ဌကထာ (ဇာတ်တော်တို့ကို ဖွင့်ဆိုသောကျမ်း) ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ဇာတကဋ္ဌဝဏ္ဏနာ (ဇာတ်တော်၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို ဖော်လှစ်ပြသောကျမ်း) ဟူ၍လည်းကောင်း ခေါ်သည်။ ထိုကျမ်းကို ပြုစုသူမှာ သီဟိုဠ်ကျွန်းမှ အမည်မသိ ရဟန်းတော်တစ်ပါး ဖြစ်သည်ဟူ၍ လည်းကောင်း၊ ရှင်မဟာ ဗုဒ္ဓဃောသ ဖြစ်သည်ဟူ၍ လည်းကောင်း ပညာရှင်တို့ ဆိုကြသည်။ ရှင်မဟာ ဗုဒ္ဓဃောသသည် ခရစ်ငါးရာစုတွင် ထိုကျမ်းကို ပြုစုဖွယ်ရှိသည်ဟု အချို့ကဆိုကြပြီး ရှင်မဟာ ဗုဒ္ဓဃောသသည် ထိုကျမ်းကို သီဟိုဠ်ဘာသာမှ ပါဠိဘာသာသို့ ပြန်ဆိုသူသာဖြစ်သည်ဟု အချို့က ဆိုကြသည်။
ဖြစ်တော်စဉ် ဝတ္ထုတစ်ပုဒ်စီတွင် ပစ္စုပ္ပန်ဝတ္ထု (ဇာတ်တော်ကို ဘုရားရှင် ဟောရခြင်းအကြောင်း)၊ အတိတ်ဝတ္ထု (ဘုရားလောင်းဘဝ အတိတ်ဖြစ်ရပ်)၊ နိဂုံး (အတိတ်ဝတ္ထုနှင့် ပစ္စုပ္ပန်ဝတ္ထု ဆက်စပ်၍ ဇာတ်ပေါင်းခြင်း) ဟူသောအပိုင်းများ ပါဝင်သည်။
ဇာတကဟူသော ပါဠိဝေါဟာရကို မြန်မာမှုပြုသောအခါ ' ဇာတ် ' ဟူ၍ ဖြစ်လာသည်။ ဘုရားရှင်၏ ဖြစ်တော်စဉ်များကို ရည်ညွှန်းလျက် ' ငါးရာ့ငါးဆယ်ဇာတ် ' ၊ ' ငါးရာ့ငါးဆယ်နိပါတ် ' ၊ ' ငါးရာ့ငါးဆယ်ဇာတ်နိပါတ် ' ၊ ' ငါးရာ့ငါးဆယ်ဇာတ်တော် ' ၊ ' ငါးရာ့ငါးဆယ် နိပါတ်တော် ' စသည်ဖြင့် အမျိုးမျိုး ရည်ညွှန်းလေ့ရှိသည်။ ငါးရာ့ငါးဆယ်ဇာတ်များနှင့် ပတ်သက်၍ ရှေးအကျဆုံး အထောက်အထားများမှာ အိန္ဒိယနိုင်ငံ ဆန်ချီ၊ ဗရဟုတ်နှင့် အမရဝတီ ဘုရားများတွင် တွေ့ရသော ပန်းတမော့ ကျောက်ဆစ် လက်ရာများဖြစ်ကြောင်း ပညာရှင်တို့ မိန့်ဆိုကြသည်။ ဗရဟုတ်ဘုရားတွင် ဗြဟ္မီအက္ခရာဖြင့် ရေးထိုးထားသော ငါးရာ့ငါးဆယ် ဇာတ်အမည်များသည် ရှေးအကျဆုံးဖြစ်၍ ၂၅၀ ဘီစီခန့်က ရေးထိုးခဲ့ခြင်းဖြစ်ကြောင်း မှတ်သားရသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်မူ သထုံရှိ ပဏ္ဍိတ်မွန်ကျောက်စာတွင် ရေးထိုးထားသော ဇာတ်တော်အမည်များ၊ သထုံကလျဏီသိမ်နှင့် ရွှေစာရံဘုရားအကြား သိကြားဘုရား ၏ ပစ္စယာအဆင့်ရှိ ဇာတ်တော် သရုပ်ဖော်စဉ့်ချပ်များနှင့် ကလျာဏီသိမ်၊ သိမ်နိမိတ် ကျောက်တိုင်များရှိ ဇာတ်တော် ကျောက်ဆစ် ရုပ်ကြွင်းများကို အစောဆုံး အထောက်အထားများအဖြစ် တွေ့ရကြောင်း၊ ခရစ်နှစ် ၁၁ ရာစု လက်ရာများဖြစ်ကြောင်း သိရသည်။
၁၁ ရာစုတွင် ပုဂံသို့ ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓသာသနာ ရောက်ပြီးချိန်တွင်ကား ငါးရာ့ငါးဆယ် ဇာတ်နိပါတ် သရုပ်ဖော်မှုများကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် တွေ့လာရသည်။ ပုဂံဘုရား အတွင်းနံရံများတွင် ဇာတ်နိပါတ် သရုပ်ဖော်ပန်းချီပုံများနှင့်အတူ ဇာတ်နိပါတ် အမည်များ၊ ပုံအညွှန်းစာများကို မင်ဖြင့်ရေးထိုးကြသည်။ အပြင်နံရံများတွင်လည်း စဉ့်ရည်သုတ်ထားသော စဉ့်ကွင်းများ၊ စဉ့်ရည် မသုတ်သော အုပ်ချပ်များ၌ ဇာတ်နိပါတ်များကို သရုပ်ဖော်ကြသည်။ ကျောက်ဆစ်ရုပ်များလည်း ထွင်းထုကြသည်။ မြန်မာစာ အရေးအသား မပေါ်ပေါက်မီကပင် ငါးရာ့ငါးဆယ် ဇာတ်နိပါတ် ပုံညွှန်းစာများကို ပါဠိဘာသာ၊ မွန်ဘာသာ တို့ဖြင့် ရေးသားညွှန်းဆို နေကြပြီဖြစ်သည်။
ဇာတ်တော်ပေါင်း ၅၄၇ ဇာတ်ကို ငါးရာ့ငါးဆယ်ဟု ဖြည့်၍ခေါ်ခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ဆိုသော်လည်း ပုဂံသီရိပစ္စယာရှိ ဖက်လိပ်ဘုရား နှစ်ဆူရှိအုပ်ချပ် ရုပ်ကြွများတွင် ဇာတ်တော် ငါးရာ့ငါးဆယ်အပြည့် ပုံဖော်ထားကြောင်း တွေ့ရသည်။ ပကိဏ္ဏကနိပါတ်၊ ဇာတ်အမှတ်စဉ် ၄၉၆၊ ဘိက္ခါပရမ္ပရဇာတ်၏ နောက်တွင်ကပ်လျက် ၄၉၇ ဝေလာမဇာတ်၊ ၄၉၈ မဟာဂေါဝိန္ဒဇာတ်၊ ၄၉၈ သုမေဓပဏ္ဍိတဇာတ် ဟူသော ဇာတ်သုံးဇာတ်ကို ဖြည့်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ဖက်လိပ်ဘုရားများမှာ အနော်ရထာမင်း ပြုပြင်မွမ်းမံသည့် ဘုရားများဖြစ်သည်ဟု ယူဆရပြီး ဖက်လိပ်မှ ငါးရာ့ငါးဆယ် ရုပ်ကြွများမှာ ပုဂံတွင် အစောဆုံးတွေ့ရသော အထောက်အထားများဖြစ်ရာ ဇာတ်တော် ငါးရာ့ငါးဆယ် ရှိသည်ဟူသော အယူအဆသည် အနော်ရထာမင်း လက်ထက်တွင် လက်ခံ ယုံကြည်နေကြသော အယူအဆဖြစ်သည်ဟု သိရသည်။ ပုဂံခေတ်တွင် ဇာတ်တော် ငါးရာ့ငါးဆယ် ပါသောမူနှင့် ငါးရာ့လေးဆယ့် ခုနှစ်ဇာတ် ပါသောမူဟူ၍ (၂)မျိုးရှိခဲ့ကြောင်း၊ အစောပိုင်းကာလတွင် ပထမမူကိုလက်ခံကြကြောင်း၊ နောက်ပိုင်းတွင် ဒုတိယမူကိုသာ လက်ခံကြသည်အတာက် ပုဂံရှိရွှေဆံတော်၊ ဂူပြောက်ကြီး၊ အာနန္ဒာ၊ မင်္ဂလာစေတီစသည့် ဘုရားများတွင် (၅၄၇)ဇာတ်သာ ရေးထိုးသည်ကို တွေ့ရကြောင်း ပညာရှင်တို့ စူးစမ်းဖော်ထုတ်ပြကြသည်။
ဖြည့်စွက်သော ဇာတ်သုံးဇာတ်တွင် ဝေလာမဇာတ်မှာ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်၊ ဝေလာမသုတ်လာ ဘုရားလောင်း ဝေလာမ ပုဏ္ဏားအကြောင်း ဖြစ်သည်။ မဟာဂေါဝိန္ဒဇာတ်မှာ ဒီဃနိကာယ်၊ မဟာဂေါဝိန္ဒသုတ်လာ ဘုရားလောင်း မဟာဂေါဝိန္ဒပုဏ္ဏား အကြောင်းဖြစ်သည်။ ဇာတကတွင်မူ ထိုဇာတ်များ မပါဝင်ကြောင်း တွေ့ရသည်။
မြန်မာစာ အရေးအသား ပေါ်ပေါက်ပြီးနောက် ငါးရာ့ငါးဆယ် ဇာတ်တော်များသည် မြန်မာစာပေနယ်ပယ်တွင် ကျယ်ပြန့်စာ နေရာယူလာသည်။ စာဆိုတို့သည် ကောင်းနိုးရာရာ ဇာတ်တော်များကို အခြေပြု၍ ကဗျာအမျိုးမျိုး၊ စကားပြေ အမျိုးမျိုး ရေးဖွဲ့ကြသည့်အတွက် အင်းဝခေတ်မှစ၍ မြန်မာဇာတက စာပေများ ထွန်းကားလာခြ့သည်။ သာဓကဆောင်ရလျှင် အင်းဝခေတ်တွင် ဟတ္ထိပါလဇာတ်ကို အခြေပြု၍ ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ ရေးဖွဲ့သော စတုဓမ္မသာရ ကိုးခန်းပျို့၊ ညောင်ရမ်းခေတ်တွင် ဝေဿန္တရာဇာတ်ကို အခြေပြု၍ တောင်ဘီလာဆရာတော် ရေးဖွဲ့သော ဝေဿန္တာရာပျို့၊ ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင် စန္ဒကိန္ဒရီဇာတ်ကို အခြေပြု၍ ဦးရွှေခြည်ရေးဖွဲ့သော စန္ဒကိန္ဒရီပျို့၊ မဟောသဓဇာတ်ကို အခြေပြု၍ ဦးကြင်ဥ ရေးဖွဲ့သော မဟော်ပြဇာတ်၊ နေမိဇာတ်ကို အခြေပြု၍ ကင်းဝန်မင်းကြီး ရေးဖွဲ့သော နေမိရကန၊ ကိုလိုနီခေတ်ဦးပိုင်းတွင် အောက်မြန်မာနိုင်ငံ၌ မဟာဇနကဇာတ်ကို အခြေပြု၍ ဦးခို ရေးဖွဲ့သော မဟာဇနကပြဇာတ် စသည်တို့ကို ကြည့်ရုံဖြင့် ငါးရာ့ငါးဆယ် ဇာတ်တော်များ ပျံ့နှံ့မှုကို သိနိုင်သည်။ သာချင်း၊ ဟောစာ၊ သျှိုးလိုက်ရတု စသည်ဖြင့် ကဗျာ အမျိုးမျိုး ပေါ်ထွက်ခဲ့သည်။
စကားပြေဘက်ကဆိုလျှင် ငါးရာ့ငါးဆယ် ဇာတ်အဋ္ဌကထာများကို ပါဠိတစ်ချက် မြန်မာတစ်ချက် ပြန်ဆိုသော နိဿယ စကားပြေများ အစဉ်အဆက် ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင် ဆရာတော်များက နိပါတ်အလိုက် တာဝန်ခွဲ၍ နိဿယ ပြန်ခဲ့ကြသည်။ စကားပြေ သန့်သန့်အနေဖြင့်ဆိုလျှင် ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင် ညောင်ကန်ဆရာတော် မြန်မာပြန်သော ငါးရာ့ငါးဆယ် ဇာတ်ဝတ္ထုများ ထင်ရှားသည်။ မုန်တိုင်ပင်ဆရာတော်ကလည်း ငါးရာ့ငါးဆယ်ဇာတ်ဝတ္ထုများကို မြန်မာပြန်သည်။ ကိုလိုနီခေတ်တွင် အမျိုးသားပညာဝန် ဦးဖိုးကျားက ဇာတ်တော် ၂၄၉ ဇာတ်တွင် ငါးရာ့ငါးဆယ် ကောက်နှုတ်ချက်များ စသည်ဖြင့် ရှင်းရှင်းလွယ်လွယ် ပြန်ရေးခဲ့သည်။ လွတ်လပ်ရေးရပြီးနောက် ပေါ်ထွက်လာသော ငါးရာ့ငါးဆယ် ဇာတ်ဝတ္ထုများတွင် ပထမကျော် ဦးကြီးဖေ၏ ငါးရာ့ငါးဆယ် နိပါတ်တော် စကားပြေ၊ ဦးမြင့်ဆွေ၏ ဇာတ်တော် ငါးရာ့ငါးဆယ်နှင့် ငါးရာ့ငါးဆယ် အဘိဓာန်၊ ငါးရာ့ငါးဆယ် စာရင်းကျယ်၊ မာဏဝ၏ နိပါတ်တော်လာဇာတ်တော် ငါးရာ့ငါးဆယ်၊ မင်းသုဝဏ်၏ ငါးရာ့ငါးဆယ် ဇာတ်ပင်လယ် စသည်တို့ ထင်ရှားသည်။ ဦးအေးချို (မဟာဝိဇ္ဇာ)၏ ငါးရာ့ငါးဆယ် သိမှတ်ဖွယ်ကဲ့သို့သော သုံးသပ်သော ကျမ်းများလည်း ပေါ်ထွက်သည်။
ငါးရာ့ငါးဆယ်မှ မဟာနိပါတ် အပါအဝင် ဇာတ်တော်ကြီးဆယ်ဘွဲ့ကို ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင် ဒန့်တိုင်ဆရာတော်က နိဿယ ပြန်ခဲ့သည်။ ဦးဩဘာသက တေမိယ၊ ဇနက၊ နေမိ၊ မဟောသဓ၊ စန္ဒကုမာရ၊ နာရဒ၊ ဝိဓူရ၊ ဝေဿန္တရာ ဟူသော ဇာတ်တော်ကြီး ရှစ်စောင်၊ ရှင်ပညာတိက္ခက သုဝဏ္ဏသာမ၊ ရှင်နန္ဒမေဓာက ဘူရိဒတ် ဇာတ်တော်များကို မြန်မာပြန်ခဲ့ကြသည်။ ဒဂုန်ဦးထွန်းမြင့်၊ လှသမိန် စသည့် ပုဂ္ဂိုလ်များ ရေးသားသော ဇာတ်တော်ကြီးဆယ်ဘွဲ့ ဝတ္ထုများလည်း ပေါ်ထွက်ခဲ့သည်။
ငါးရာ့ငါးဆယ် ဝတ္ထုများသည် အများစိတ်ဝင်စားသည့် ဝတ္ထုများ ဖြစ်သည့်အတွက် ပျို့၊ ရကန် စသည့်ကဗျာများတွင် ဆီလျော်ရာရာ ဝတ္ထုများကို ထည့်သွင်းကိုးကား ရေးဖွဲ့သကဲ့သို့ စကားပြေ ကျမ်းများတွင်လည်း ထည့်သွင်းကိုးကားကြသည်။ ညောင်ရမ်းခေတ်တွင် ဝရာဘိသင်္ဃနာထ ဆရာတော် ရေးသားသော မဏိကုဏ္ဍလ ဝတ္ထုဆိုလျှင် ငါးရာ့ငါးဆယ်လာ မဟာသုတ သောမဇာတ်ကို မူတည်ပြီး ကျန်ဇာတ်တော်အားလုံးလိုလို ပါဝင်အောင် ထည့်သွင်းကိုးကား ရေးဖွဲ့ထားသည့်အတွက် တစ်မူ ထူးခြားသည်။
ငါးရာ့ငါးဆယ် ဝတ္ထုများတွင် စိတ်ဝင်စားဖွယ် ဇာတ်လမ်းဇာတ်ကွက် အမျိုးမျိုး၊ စရိုက်သဘာဝကွဲပြားသော ဇာတ်ဆောင်အမျိုးမျိုး ပါဝင်ပြီး မေတ္တာ၊ ကရုဏာ၊ သစ္စာ၊ ဝီရိယ၊ ပညာ၊ သတ္တိ၊ စွန့်လွှတ်မှု၊ အနစ်နာခံမှု၊ ရက်ရောမှု၊ ကိုယ်ကျင့်တရားရှိမှု၊ သည်းခံမှု စသည့် ဂုဏ်ရည်အမျိုးမျိုးကို ဖော်ကျူးထားသည့်အတွက် ခေတ်အဆက်ဆက် မရိုးနိုင်ဘဲ အများ နှစ်သက်စွဲမက်သော ဇာတ်ဝတ္ထုများအဖြစ် မြန်မာစာပေသမိုင်း တစ်လျှောက်တွင် တင့်တယ်စွာ ရပ်တည်လျက်ရှိသော မြန်မာ့ ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်များ ဖြစ်ပေသည်။
(စာကိုး - ဦးကျော်ငြိမ်း ပုဂံမြို့ဟောင်း မြင်းကပါ ဂူပြောက်ကြီးဘုရား။ ဦးဖေမောင်တင် - မြန်မာစာပေသမိုင်း။ ဦးမြင့်ဆွေ - ဇာတ်တော်ငါးရာ့ငါးဆယ်။ ဦးလေးမြင့် - ပါဠိစာပေသမိုင်း။ B.C.Law: A History of Pali Literature , G.H.Luce: Old Burma Early Pagan. )
ကလျာမဂ္ဂဇင်း
ဇူလိုင် ၊ ၂၀၀၂ ၊
