စာ​ပေမှတ်တိုင်များ​ကို ဖြတ်သန်း​ခြင်း​

ကုန်း​ဘောင်​ခေတ် ဘာသာပြန်စာ​ပေ

တိုင်း​ခြား​စာ​ပေများ​ကို မြန်မာဘာသာ ပြန်ဆိုသည့်​ ဘာသာပြန်သမိုင်း​စဉ်ကို ​လေ့​လာကြည့်​သောအခါ ကုန်း​ဘောင်​ခေတ် တွင် ထူး​ခြား​ချက်တစ်ရပ်ကို ​တွေ့​ရသည်။ ယင်း​ကား​ အခြား​မဟုတ်။ မြန်မာဘာသာ ပြန်ဆိုသည့်​ တိုင်း​ခြား​ စာ​ပေနယ်နိမိတ် ကျယ်ဝန်း​လာခြင်း​ပင် ဖြစ်သည်။
ကုန်း​ဘောင်​ခေတ် မတိုင်မီကမူ ဘာသာပြန်စာ​ပေဟုဆိုလျှင် ပါဠိ၊​ သက္ကတ (အထူး​သဖြင့်​ ပါဠိ)မှ မြန်မာပြန်​သော စာ​ပေမျိုး​သာ အများ​အပြား​ ​ပေါ်ထွန်း​ခဲ့​သည်။ ကုန်း​ဘောင်​ခေတ်တွင်မူကား​ ပါဠိသက္ကတ စာ​ပေများ​ကိုသာမက အင်္ဂလိပ်၊​ ပြင်သစ်၊​ ​ပေါ်တူဂီ၊​ တရုတ်၊​ ထိုင်း​ စသည့်​ စာ​ပေများ​ကိုပါ မြန်မာပြန်ခြင်း​ဖြင့်​ ဘာသာပြန်လုပ်ငန်း​၏ နယ်နိမိတ်သည် ကျယ်ဝန်း​လာခဲ့​ရသည်။
ပါဠိသက္ကတမှ မြန်မာဘာသာ ပြန်ဆိုမှုနှင့်​ ပတ်သက်၍ဆိုရလျှင် ကုန်း​ဘောင်​ခေတ်တွင်လည်း​ ​ရှေး​ကဲ့​သို့​ပင် ဇာတ်နိပါတ် ပါဠိ​တော်များ​၊​ အဋ္ဌကထာများ​၊​ အဘိဓာန်၊​ ဆန်း​၊​ အလင်္ကာ စသည့်​ ကျမ်း​များ​ကို နိဿယပြန်ဆိုခြင်း​၊​ ပါဌ်​လျှောက်ပြန်ဆိုခြင်း​တို့​ တွင်ကျယ်ခဲ့​သည်ပင် ဖြစ်ပါသည်။ ပုံစံအနည်း​ငယ် ထုတ်ပြရလျှင် ကြံခင်း​ဆရာ​တော်၏ ဇာတ်ပါဠိ​တော် နိဿယများ​၊​ ဒါန့်​တိုင် ဆရာ​တော်၏ ဇာတ်​တော်ကြီး​ဆယ်ဘွဲ့​၊​ အဋ္ဌကထာ နိဿယများ​၊​ ​မောင်း​ထောင်ဆရာ​တော်၏ သက္ကတကျမ်း​ နိဿယများ​၊​ ဒုတိယ ​ကျော်​အောင်စံထား​ ဆရာ​တော်၏ အဘိဓာနပ္ပဒီပိကာဋီကာ နိဿယ၊​ ​ယောမင်း​ကြီး​ ဦး​ဖိုး​လှိုင်၏ အလင်္ကာနိဿယ စသည်တို့​သည် ထင်ရှား​သော နိဿယ ဘာသာပြန်ကျမ်း​များ​ ဖြစ်ပါသည်။ ထို့​အတူ ​ညောင်ကန်ဆရာ​တော်၏ ငါး​ရာ့​ငါး​ဆယ် နိပါတ်​တော် စကား​ပြေ၊​ ဒါန့်​တိုင်ဆရာ​တော်၏ မိလိန္ဒပဥှာဝတ္ထု၊​ ဦး​ဩဘာသ၏ ဇာတ်​တော်ကြီး​ ဝတ္ထုများ​၊​ ကျီး​သဲ​လေး​ထပ် ဆရာ​တော်၏ ဇိနတ္ထပကာသနီ စသည်တို့​သည် ထင်ရှား​သော ပါဌ်​လျှောက် ဘာသာပြန်များ​ ဖြစ်ပါသည်။
ဤ​နေရာတွင် တင်ပြလို​သော အချက်ကား​ ကုန်း​ဘောင်​ခေတ်တွင် နိုင်ငံခြား​သား​များ​နှင့်​ ထိ​တွေ့​ဆက်ဆံမှု ပိုမိုများ​လာရာမှ ယင်း​တို့​၏ စာ​ပေများ​ကိုပါ ​လေ့​လာမိပြီး​ ဘာသာပြန်စက်ဝန်း​ကို ချဲ့​ထွင်လာ​သော အချက်ပင်ဖြစ်သည်။ ဤသို့​ဖြင့်​ အင်္ဂလိပ်၊​ ပြင်သစ်၊​ ​ပေါ်တူဂီ၊​ တရုတ်၊​ ထိုင်း​ စသည့်​ဘာသာပြန်တို့​မှ မြန်မာဘာသာပြန်​သော ကျမ်း​များ​ ​ပေါ်​ပေါက်လာရခြင်း​ ဖြစ်ပါ သည်။ အင်္ဂလိပ် မြန်မာ ဘာသာပြန်စာ​ပေ အ​ကြောင်း​ပြောသည့်​အခါ မက္ခရာမင်း​သား​နှင့်​ မစ္စတာလိန်း​တို့​ ပြုစု​သော အင်္ဂလိပ် - မြန်မာ အဘိဓာန် အ​ကြောင်း​ကို ထည့်​သွင်း​ဖော်ပြရမည် ဖြစ်သည်။ ဘိုး​တော်ဘုရား​၏ သား​တော်တစ်ပါး​ဖြစ်​သော မက္ခရာ မင်း​သား​ကြီး​သည် ဘာသာပြန်လုပ်ငန်း​ကို စိတ်ဝင်စား​သော ပညာရှင်တစ်ဦး​ဖြစ်သည်။ သူသည် အင်း​ဝမြို့​ရှိ အင်္ဂလိပ်ကုန်သည်ကြီး​ မစ္စတာလိန်း​မှတစ်ဆင့်​ ကာလာကတ္တား​ ' ရီး​စ်ပညာစွယ်စုံကျမ်း​ ' ကို မှာယူ​လေ့​လာသည်။ မိုး​သီး​ကျခြင်း​၊​ မိုး​သီး​ဖြစ်​ပေါ်ခြင်း​၊​ ​နေ - လ ကြတ်ခြင်း​အ​ကြောင်း​များ​ကို မြန်မာဘာသာပြန်၍ မစ္စတာလိန်း​ထံ ​ပေး​ပို့​သည်။ မစ္စတာလိန်း​နှင့်​ တွဲဖက်၍ အင်္ဂလိပ် - မြန်မာ အဘိဓာန်ကြီး​ကို ၁၁၉၅ ခုတွင် စတင်ပြုစုရာ ၁၁၉၇ ခုတွင် ပြီး​စီး​သည်။ ထိုအဘိဓာန်ကား​ ကုန်း​ဘောင်​ခေတ်တွင်သာမက ​နှောင်း​ခေတ် ဘာသာပြန်လုပ်ငန်း​များ​တွင် များ​စွာအ​ထောက်အပံ့​ ​ပေး​သည်ဟုဆိုနိုင်ပါသည်။
' အင်္ဂလိပ် မြင်း​ကြန် မြန်မာပြန်ချက် ' သည်လည်း​ စိတ်ဝင်စား​ဖွယ် ကျမ်း​တစ်​စောင်ဖြစ်သည်။ ကျမ်း​အစပိုင်း​တွင် ' တိရစ္ဆာန်မျိုး​တို့​ အ​ကြောင်း​အရာကို ပြသ​ပြောဆို​သော အင်္ဂလိပ်ဘာသာ​ရေး​ စာအုပ်၌ပါ​သော မြင်း​အ​ကြောင်း​အစုစုကို မြန်မာ ဘာသာ ​ပြောဆို​ရေး​သား​စေ၊​ ဘုရား​အမိန့်​တော်ကို ဦး​ထိပ်ရွက်ရသည့်​အတိုင်း​ သက္ကရာဇ် ၁၂၂၂ ခု၊​ ​တော်သလင်း​လဆန်း​ ၁၃ ရက်​နေ့​၊​ ကျွန်​တော်မျိုး​ င​ရွှေပင် မြန်မာဘာသာ ပြန်ဆိုချက် ဘုရား​ ' ဟု ​ဖော်ပြထား​သည်ကို​ထောက်၍ မင်း​တုန်း​မင်း​တရား​ အမိန့်​တော်နှင့်​ ဦး​ရွှေပင် ဆိုသူက ဘာသာပြန်​သော ကျမ်း​ဖြစ်​ကြောင်း​ သိရသည်။ ထိုကျမ်း​တွင် ' အင်္ဂလိပ်ဘုရား​စာအုပ် ​ရှေး​ကျမ်း​ဟောင်း​ (ဓမ္မ​ဟောင်း​ကျမ်း​)လာ မြင်း​အ​ကြောင်း​များ​၊​ ခရစ်မ​ပေါ်မီ နှစ် ၁၆၅၀ ကစပြီး​ မြင်း​ကို ဝန်တင်ခိုင်း​စေပုံ၊​ ​တောမြင်း​နှင့်​ မြို့​မြင်း​ခြား​နား​ပုံ ' စသည်တို့​ကို စိတ်ဝင်စား​ဖွယ် ​ဖော်ပြထား​သည်။ တိုင်း​ခြား​ ဗဟုသုတကို လိုလား​သော မင်း​တုန်း​မင်း​၏ သ​ဘောထား​ကိုလည်း​ တစ်​စေ့​တစ်​စောင်း​ သိခွင့်​ရသည်။
ထင်ရှား​သော ဘာသာပြန် ကျမ်း​တစ်ကျမ်း​ကား​ ၁၂၃၀ ပြည့်​နှစ်တွင် ​ယောမင်း​ကြီး​ ဦး​ဖိုး​လှိုင်နှင့်​ ဖန်ချက်ဝန် မင်း​ထင်ပညာ သိဒ္ဓိ​ကျော်​ခေါင်တို့​ မြန်မာပြန်​သော ' ​လောကဓာတ်​ဆေး​ကျမ်း​ကြီး​ ' ဖြစ်သည်။ ​လောကဓာတ်​ဆေး​ကျမ်း​ကြီး​ ဟု အမည်တပ်ထား​သော်လည်း​ ဓာတု​ဗေဒကျမ်း​ဖြစ်သည်။ ပြင်သစ်အ​ခေါ်ရှမီး​၊​ အင်္ဂလိပ် အ​ခေါ် ကင်မစ်စရီ မည်​သော ထိုကျမ်း​ကို ထိုပုဂ္ဂိုလ်နှစ်ဦး​ တွဲဖက်ပြန်ဆိုခြင်း​ဖြစ်​ကြောင်း​ ကျမ်း​နိဂုံး​အရ သိရသည်။ ပညာဗဟုသုတ လိုလား​သော ​ယောမင်း​ကြီး​နှင့်​ ပြင်သစ် နိုင်ငံတွင် ပညာသင်ကြား​ခဲ့​ပြီး​ ပြင်သစ်စာ​ပေ တတ်ကျွမ်း​သော ဖန်ချက်ဝန်တို့​ ပူး​ပေါင်း​ကြိုး​ပမ်း​မှု၏ အသီး​အပွင့်​ ဖြစ်သည်။ သိပ္ပံ ​ဝေါဟာရများ​ကို ပါဠိအမည်များ​ပေး​၍ ပြန်ဆိုထား​သည်။ ပုံစံအား​ဖြင့်​ ​အောက်ဆီဂျင်ကို ရီတိဇ (သံ​ချေး​အစရှိ​သော ​ချေး​ဖြစ်​ကြောင်း​ ဓာတ်) ဟုပြန်ထား​သည်။ သာမိုမီတာကို မူ ' အပူတိုင်း​ ပြဒါး​တိုင် ' ဟု မြန်မာဆန်ဆန် ပြန်ဆိုထား​သည်။ စင်တီဂရိတ်နှင့်​ ဖာရင်ဟိုက် သာမိုမီတာများ​ ပြုလုပ်ပုံကို ယခု​ခေတ် ဓာတု​ဗေဒ စာအုပ်များ​တွင် ဖတ်ရသကဲ့​သို့​ ရှင်း​ရှင်း​လင်း​လင်း​ ပြန်ဆိုထား​သည်ကို ​တွေ့​ရသည်။
ကင်း​ဝန်မင်း​ကြီး​နှင့်​ ​ယောမင်း​ကြီး​တို့​၏ ကျမ်း​များ​တွင်လည်း​ ဘာသာပြန်​ဝေါဟာရများ​ကို ​တွေ့​နိုင်ပါသည်။ ကင်း​ဝန် မင်း​ကြီး​၏ လန်ဒန်သွား​၊​ ပြင်သစ်သွား​ မှတ်တမ်း​များ​တွင် ဘာသာပြန်​ဝေါဟာရ၊​ အသံလှယ်​ဝေါဟာရများ​စွာ ပါဝင်သည်။ ​ယောမင်း​ ကြီး​၏ ကျမ်း​များ​တွင်လည်း​ ဘာသာပြန်​ဝေါဟာရများ​သာမက ဘာသာပြန် ကိုး​ကား​ချက်များ​လည်း​ ပါဝင်​ကြောင်း​သိရသည်။ ပုံစံ ပြရလျှင် ​ယောမင်း​ကြီး​၏ ကာယနုပဿနာကျမ်း​သည် အီတလီဘာသာဖြင့်​ ပြုစုထား​သော အနာတမီကျမ်း​ကို မှီငြမ်း​ပြုထား​သော ကျမ်း​ဖြစ်သည်။ အဘိဓမ္မာ ပါဠိ​တော်များ​ကို သက္ကတ​ဆေး​ကျမ်း​၊​ အနာတမီကျမ်း​တို့​နှင့်​ ညှိနှိုင်း​ပြုစုထား​ခြင်း​ဖြစ်သည်။ ထို့​အတူ ဝိမုတ္တိရသကျမ်း​တွင် သိုး​ဆောင်း​တို့​၏ ' ဆိုး​ ' (Soul) ဝါဒ၊​ ​ဂေါ့​ (God) ဝါဒ၊​ ဟိန္ဒူတို့​၏ ဗြာဟ္မဏဝါဒ၊​ ပသီတို့​၏ ' ခိုဒါ ' ​ခေါ် ဖန်ဆင်း​သူ ဝါဒတို့​ကို မြန်မာကျမ်း​ဂန်များ​နှင့်​ နှိုင်း​ယှဉ်ထား​ကြောင်း​ သိရသည်။ ထို့​အတူ ရာဇဓမ္မသင်္ဂဟကျမ်း​တွင် အ​နောက်တိုင်း​ နိုင်ငံ​ရေး​ အ​တွေး​အ​ခေါ်များ​ကိုလည်း​ကောင်း​၊​ ဥတု​ဘောဇနသင်္ဂဟကျမ်း​တွင် အ​နောက်တိုင်း​ ဓာတု​ဗေဒနှင့်​ ​ဆေး​သိပ္ပံကိုလည်း​ကောင်း​ ကိုး​ကား​ထား​ပါသည်။
' ​ပေါ်တူဂီ ရာဇဝင် ' သည်လည်း​ ထင်ရှား​သော ဘာသာပြန်ကျမ်း​တစ်​စောင် ဖြစ်သည်။ ဗရင်ဂျီဘုန်း​တော်ကြီး​ ' ​ဒေါင်ဘီနာရှူ ' နှင့်​ အခွန်ဝန် ' သီရိ​ဇေတရတ်​ကျော် ' တို့​နှစ်ဦး​ ကြည့်​ရှုတိုက်ဆိုင်ပြီး​ မြန်မာပြန်ဆိုထား​ခြင်း​ ဖြစ်သည်။ အင်း​ဝမင်း​ခေါင်ကြီး​နှင့်​ နန်း​ပြိုင် ​ပေါ်တူဂီဘုရင် ပဥ္စမ ' ဇွင် ' လက်ထက်သက္ကရာဇ် ၇၇၂ ခုတွင် အာရှ အာဖရိက နိုင်ငံများ​သို့​ ​ပေါ်တူဂီ များ​ရောက်လာပြီး​ လက်နက်နိုင်ငံ ပြုပုံအ​ကြောင်း​များ​မှ စတင်​ရေး​သား​ထား​သည်။ ' ဗိုလ်မှူး​မင်း​ ဒီဘရီတူ ' (ဒီဘရစ်တို) အ​ကြောင်း​၊​ အ​နောက်ဘက်လွန်မင်း​ လက်ထက်တွင် ဒီဘရစ်တိုနှင့်​ ​တောင်ငူမင်း​ နတ်သျှင်​နောင်​ပေါင်း​ကာ အမှား​ပြုမိသဖြင့်​ ကွပ်မျက်ခံရပုံ အ​ကြောင်း​ စသည့်​ မြန်မာရာဇဝင်လာ ဖြစ်ရပ်များ​ကိုလည်း​ ​တွေ့​ရသည်။
ဤသို့​ အ​နောက်နိုင်ငံများ​မှ စာ​ပေများ​ကို မြန်မာပြန်သည့်​နည်း​တူ အ​ရှေ့​နိုင်ငံများ​မှ စာ​ပေများ​ကိုလည်း​ မြန်မာပြန်ကြပါ ​သေး​သည်။ ဘိုး​တော်ဘုရား​လက်ထက် ၁၀၅၁ ခုတွင် အိမ်​ရှေ့​မင်း​အမိန့်​တော်နှင့်​ အယုဒ္ဓတိုင်း​ဂျွမ်း​ပြည်၊​ ဟရိဘုဥ္ဇာတိုင်း​ ယွန်း​ပြည် လာ ဒဏ္ဍာရီများ​ကို ဂျွမ်း​သံခံ၊​ ယွန်း​သံခံ တို့​နှင့်​ ညှိနှိုင်း​မြန်မာ ပြန်ခဲ့​သည်။ မြဝတီမင်း​ကြီး​ ဦး​စနှင့်​ ပြင်စည်မင်း​သား​ကြီး​တို့​၏ ဘာသာ ပြန်များ​ကား​ ထင်ရှား​ပြီး​ဖြစ်သည်။ အီ​နောင်၊​ ရာမဇာတ်​တော်များ​၊​ ' ယိုး​ဒယား​သီချင်း​ ' ဟုထင်ရှား​သည့်​ သီချင်း​များ​ကို ထိုပညာရှင် များ​၏ ဘာသာပြန်လုပ်ငန်း​ အသီး​အပွင့်​များ​အဖြစ် အသုံး​ပြုလာကြသည်မှာ ကြာပါပြီ။
တရုတ်စာ​ပေမှ ဘာသာပြန်မှုမျိုး​လည်း​ ရှိပါ​သေး​သည်။ မင်း​တုန်း​မင်း​လက်ထက်တွင် လွှတ်​တော်စာ​ရေး​ကြီး​ ဦး​နွဲ့​ မြန်မာ ပြန်​သော ' ဂန္ဓာလရာဇ်​ဆေး​ကျမ်း​ ' သည် သာဓကတစ်ခုဖြစ်ပါသည်။ မင်း​တုန်း​မင်း​ထံ ခစား​လာ​သော ဂန္ဓာလရာဇ် ဥဒည်နိုင်ငံ ပြည်ကြီး​သား​ ​ဆေး​အတတ်နား​လည်တတ်ကျွမ်း​သူ တရုတ်သမား​တော် ' င​လောစိ၊​ ​လောစံချိမ့်​၊​ ယင်း​ချောက် ' တို့​ ဆက်သ​သော တရုတ်ဘာသာ​ရေး​ ​ဆေး​ကျမ်း​များ​ကို မြန်မာဘာသာပြန်ဆို ​ရေး​သား​ဆက်သွင်း​စေဟု ၁၂၃၁ ခုတွင် အမိန့်​ချသည့်​အတွက် ​ဆေး​ဆရာကြီး​တို့​၏ ​ဆေး​ကျမ်း​ထွက် အဓိပ္ပါယ် စကား​လုံး​ရပ်များ​ကို တရုတ်တာရဲကြီး​၊​ ငစက်ကန်၊​င​ကောတုံ တို့​က တရုတ်​ဆေး​ ဆရာကြီး​များ​အား​ ​မေး​မြန်း​ပေး​ရပြီး​ ​မေး​မြန်း​သိရှိချက်များ​ကို ဦး​နွဲ့​ကတစ်ဆင့်​ ဘာသာပြန်ဆို ​ရေး​သား​ခြင်း​ဖြစ်သည်။
ဤကား​ ကုန်း​ဘောင်​ခေတ်တွင် ဘာသာပြန် စက်ဝန်း​ချဲ့​ထွင်ရာ၌ ​ပေါ်ထွန်း​လာ​သော ဘာသာပြန်စာ​ပေများ​ကို တစ်​စေ့​ တစ်​စောင်း​ ​လေ့​လာတင်ပြထား​ခြင်း​ ဖြစ်ပါသည်။ ထိုစာ​ပေများ​ထဲတွင် (ထိုအချိန်က အင်္ဂလိပ်လက်​အောက် ​ရောက်​နေပြီး​ဖြစ်​သော) ​အောက်မြန်မာနိုင်ငံတွင် ​ပေါ်ထွန်း​သည့်​ ဘာသာပြန်စာ​ပေများ​ မပါ​သေး​ပါ။ မည်သို့​ပင်ဖြစ်​စေ၊​ ယခုတင်ပြခဲ့​သော ကျမ်း​များ​က ဗဟုသုတ လိုလား​သော မြန်မာဓ​လေ့​၊​ မြန်မာစရိုက်ကို တစ်နည်း​တစ်လမ်း​ ဖွင့်​လှစ်ပြ​နေသည်ပင် ဖြစ်ပါ​တော့​သည်။

​ငွေတာရီမဂ္ဂဇင်း​
အမှတ် ၂၄၇၊​ ဇန်နဝါရီ၊​ ၁၉၈၁။